WEKSEL – temat nie dla wszystkich oczywisty - Część I
WEKSEL – temat nie dla wszystkich oczywisty. I słusznie …
Już od dawna otrzymywaliśmy prośby od osób fizycznych i podmiotów gospodarczych współpracujących z Agencją Detektywistyczną ALERT, zwłaszcza tych dla których realizowaliśmy windykacje należności, aby poruszyć na naszym blogu temat „WEKSLA” i dogłębnie wyjaśnić jego aspekty. Nie ukrywam, iż to zagadnienie nieporywające. I tak odkładaliśmy to w czasie, aż tu nie tak dawno, z początkiem roku, siostrzenica mojej żony przebywająca we Francji dzwoni i pyta: ciociu mamy okazję otrzymać dobrze płatną pracę w hotelu na Korsyce, ale właściciel chce od nas zabezpieczenia w formie weksla na wypadek szkód dokonanych przez nas w trakcie pracy, co robić? Odpowiedź cioci: „zapytam wujka, ale lepiej nic na razie nie podpisywać!”. No cóż, odpowiedź pragmatyczna i co najważniejsze porada przyniosła i tak zatrudnienie bez potrzeby wiązania się takim dokumentem, ale jak z tymi wekslami jest w ogóle?
Powróćmy z Korsyki do kraju i zacznijmy od tego, iż dziś obowiązujące Prawo wekslowe (Ustawa z dnia 28.04.1936 r. Dz. U. 1936 Nr 37 poz.282) to akt prawny z … 1936 roku! Czyżby zapomniano zmienić przepisy dosłownie z przed II wojny światowej!? Otóż prawda jest taka, iż wyznacznikiem dobrze skonstruowanych i poprawnie legislacyjnie przygotowanych przepisów jest właśnie ich żywotność, bez konieczności wprowadzania w nich zmian. Jak to ma się do sytuacji stanowienia prawa dziś – sami sobie odpowiedzcie.
Użyte z przed 86 lat we wspomnianej ustawie niektóre terminy są delikatnie mówiąc archaizmami, których definicje oraz ich znaczenie zachowały się do dnia dzisiejszego i funkcjonują w obrocie gospodarczym czy prawnym dostarczając często dodatkowego zakłopotania, jakby nie wystarczało to, iż samo posługiwanie się wekslem jest i tak dla niektórych dość enigmatyczne.
Ze względu na obszerność poruszanego zagadnienia jakim jest "WEKSEL" podzieliliśmy go na II części w dwóch odrębnych blogach. Dziś w części I - wyjaśnimy co to takiego weksel, po co jest stosowany oraz co oznaczają (dziwne i "pokryte patyną") nazewnictwa stosowane w obrocie wekslowym.
Weksel [1] (słowo to pochodzi z j. niemieckiego od Wechsel i oznacza zmianę) - to rodzaj papieru wartościowego, w którym jedna ze stron zobowiązuje się bezwarunkowo do spłacenia określonej sumy we wskazanym terminie stronie przeciwnej. Określenie bezwarunkowe oznacza, że sam dokument weksla nie jest związany jakimikolwiek innymi dodatkowymi czynnościami prawnymi – np. umową, choć dokumentowi temu może towarzyszyć tzw. deklaracja wekslowa.
W jakim celu wystawiane są weksle?
Weksle co do zasady spełniają trzy podstawowe funkcje – płatniczą, (kredytową) zabezpieczającą oraz obiegową. W przypadku pierwszej z nich weksel zastępuję po prostu pieniądz – można nim opłacać zakup towarów lub usług, a także powodować umorzenie pokrytego nim długu. Funkcja zabezpieczająca – inaczej zwana gwarancyjną, kredytową - dotyczy sytuacji, w których weksel zabezpiecza podjęte w danym momencie bądź też przyszłe zobowiązania. Weksel posiada też tzw. funkcję refinansową. Na przykład dzięki przedstawieniu go w banku, posiadacz może uzyskać sumę w nim określoną jeszcze przed terminem płatności, pomniejszoną o prowizję należną bankowi. Natomiast funkcja obiegowa jest związana z możliwością przenoszenia wierzytelności z jednej osoby na drugą, czyli że można go przekazywać lub sprzedawać innym podmiotom.
Wyjaśnimy teraz podstawowe pojęcia stosowane w obrocie wekslowym.
Trasant – tym określeniem nazywa się w prawie wekslowym jedną ze stron czyli wystawcę weksla, to nikt inny jak dłużnik czyli osoba obowiązana do zapłaty określonej lub nie (o czym w blogu następnym) kwoty weksla. Trasant podpisując weksel staje się dłużnikiem osoby, która weksel przyjmuje czyli wierzyciela nazywanego remitentem.
Trasat – niewielka różnica (bo tylko „zjedzona” literka „n”), a duże konsekwencje. Tak określana jest osoba, która może być wskazana przez trasanta (czyli wystawcę weksla - vis powyżej) do spłaty należności wynikającej z weksla. W momencie, gdy osoba taka zaakceptuje przyjęcia weksla – dokona akceptu poprzez złożenie podpisu na wekslu – staje się akceptantem, inaczej przyjemcą 😊 i to ona jest odtąd dłużnikiem wobec wierzyciela czyli remitenta - vis poniżej. Takie sytuacje mogą zdarzać się wtedy kiedy trasant jest wierzycielem właśnie trasata i na takie ewentualne „mieszane” regulowanie zobowiązań godzą się strony obiegu wekslowego.
Avalista – to kolejna osoba obrotu wekslowego, która jest poręczycielem wystawionego weksla. Gwarantuje ona poprzez złożenie czytelnego podpisu na aversie (imienia i nazwiska) weksla solidarnie z trasantem czyli dłużnikiem zapłatę sumy wekslowej wierzycielowi. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej.
Wierzyciel wekslowy jest nazywany remitentem – to na jego rzecz ma zostać dokonana zapłata. Czasem zdarza się, że należność wynikająca z weksla jest dokonywana przez inną osobę niż trasant (dłużnik) – mianowicie przez wyręczyciela, który spłacając dotychczasowego remitenta, sam staje się wierzycielem trasanta.
Weksle mogą być przekazywane w drodze indosu. Osoba będąca remitentem (wierzycielem) może dokonać pisemnego oświadczenia o przeniesieniu praw na kogoś innego – tym samym staje się ona indosantem (żyrantem). Natomiast ten, na kogo przeniesione zostały prawa do weksla, jest określany mianem indosatariusza (żyrantariusza). Posiadacz weksla może także podjąć regres – czyli zwrotne poszukiwanie, w sytuacji, kiedy jest już po terminie płatności, a zapłata nie nastąpiła, bądź też w określonych przypadkach przed terminem płatności. W takiej sytuacji dłużnika, odpowiadającego za weksel, określa się mianem regresanta, natomiast osobę żądającą w drodze regresu sumy wekslowej – regredienta.
Na tym poprzestaniemy, bo wierzę, iż niektórych czytelników tego bloga mogła rozboleć już głowa od tych niecodziennych znaczeń i terminów. Tyle na dziś, a w następnej II części naszego bloga o wekslu, która już niebawem zajmiemy się praktycznymi aspektami obrotu wekslowego - opiszemy co musi zawierać weksel by stał się pełnoprawnym papierem wartościowym, jakie mamy rodzaje weksli, na co należy uważać przy jego wytwarzaniu, co to jest deklaracja wekslowa i wreszcie przedstawimy weksel jako dokument będący podstawą skutecznej i szybkiej windykacji.
___________________________________________
[1] Przy pisaniu niniejszego bloga korzystałem m.in. z artykułu autorstwa Beaty Kostrzyckiej zatytuowanego „Weksel – co to takiego?” zamieszczonego w Poradniku przedsiębiorcy opublikowanego w kwietniu 2019 roku.
Wojciech Szczurek
Detektyw Koordynator Operacyjny Grupy ALERT